پایگاه خبری تحلیلی واژه – قمر طالبی: این تصویر برای بسیاری از خانواده ها آشناست، اما اکنون به یک مسئله اجتماعی گسترده تبدیل شده است. فشار اقتصادی، تورم سنگین و نیاز روزافزون خانواده ها به دو درآمد باعث شده والدین ساعت‌های طولانی مشغول کار باشند. آنها دیگر فرصت یا انرژی کافی برای برقراری ارتباط عاطفی مستمر با فرزندان خود ندارند. جامعه شناسان و روانشناسان کودک این وضعیت را فرسودگی والدگری می نامند؛ وضعیتی که می تواند هم سلامت والدین و هم رشد عاطفی و روانی کودک را تحت تاثیر قرار دهد.
روایت والدین شاغل
مریم، مادر ۳۵ ساله و کارمند، روز خود را این گونه توصیف می کند: «صبح ساعت ۶ از خواب بلند می شوم، بچه ها را آماده می کنم و سریع به محل کار می روم. روزم پر از تماسها و جلسه های کاری است. وقتی شب بر می گردم، تنها چیزی که می خواهم، کمی استراحت کوتاه است. گاهی حتی حوصله پرسیدن حال بچه هایم را ندارم.»
همسرش علی، راننده تاکسی اینترنتی تجربه مشابهی دارد: «کل روز پشت فرمان هستم و انرژی زیادی صرف می کنم تا هزینه های خانواده را تأمین کنم. وقتی به خانه می رسم، بچه ها اغلب با موبایل یا تلویزیون سرگرم هستند و حس می کنم فاصله ای بین ما شکل گرفته است.»
این روایت‌ها نشان می دهد که حتی والدینی که عشق و علاقه زیادی به فرزندانشان دارند، در شرایط امروز فرصت و انرژی کافی برای همراهی واقعی کودک را ندارند.
زهرا، مادر دو فرزند و معلم مدرسه نیز می گوید: «گاهی وقتی از سر کار بر می گردم، فرزند کوچکم با اشک به سراغم می آید چون تمام روز تنها بوده و چشم انتظار من بوده است. سعی می کنم حتی نیم ساعت با کیفیت را به بازی و گفتگو اختصاص دهم. همین زمان کوتاه، رابطه ما را تقویت می کند.»
فرسودگی والدگری و اثر آن بر کودک
برای بررسی این مسئله سراغ دکتر سیده مریم موسوی، روانشناس کودک و نوجوان رفتیم و با او به گفتگو نشستیم.
او در این باره توضیح می دهد: «وقتی والدین ساعت‌های طولانی کار می کنند و خسته به خانه می آیند، برقراری ارتباط عاطفی واقعی با کودک دشوار می شود. و حتی اگر در خانه حضور داشته باشند، خستگی روانی و جسمی مانع تعامل عمیق با کودک می شود.»
او ادامه می دهد: «وقتی والدین نتوانند همراهی عاطفی داشته باشند، کودک به دنبال منابع جایگزین می رود؛ اغلب این منابع موبایل، تلویزیون یا بازی‌های دیجیتال هستند. این ابزارها سرگرمی موقت فراهم می کنند اما هیچ کدام از این منابع، جای محبت واقعی والدین را پر نمی کنند.»
تنهایی کودکان و اهمیت حضور والدین
دکتر موسوی معتقد است: «کودک نیاز دارد احساس تعلق و امنیت کند. حتی چند دقیقه وقت با کیفیت می تواند تأثیر بزرگی بر رشد عاطفی او داشته باشد. بازی کوتاه، گفتگوی ساده یا در آغوش گرفتن کودک جای خالی ساعتها حضور بدون توجه را پر می کند.»
این روانشناس توضیح می دهد: «تنهایی طولانی فرصت یادگیری مهارت‌های اجتماعی، همدلی و شناخت احساسات را محدود می کند. کودکانی که بیشتر تنها هستند، در آینده ممکن است با اضطراب، کاهش اعتماد به نفس و مشکلات ارتباطی مواجه شوند.»
صفحه نمایش؛ همراه موقت اما ناکافی
دکتر موسوی درباره تاثیر صفحه نمایش می گوید: «وقتی کودک بیشتر وقت خود را پشت صفحه نمایش می گذراند، مهارت‌های تعامل اجتماعی و عاطفی او کمتر شکل می گیرد. صفحه نمایش ممکن است آرامش موقت بدهد، اما رشد عاطفی کودک را تأمین نمی کند.»
او اضافه می کند: «والدینی که کمبود وقت دارند، می توانند از صفحه نمایش به عنوان ابزار کمکی استفاده کنند، اما لازم است زمان استفاده محدود و همراه با تعامل والد باشد.»
دکتر موسوی می گوید: «تغییر سبک زندگی، نیاز به دو درآمد و کاهش حمایت اجتماعی باعث شده کودک بیشتر تنها باشد. در گذشته، شبکه خانواده و فامیل مراقبت و همراهی کودک را فراهم می کرد، اما امروز این شبکه محدود شده است.»
او ادامه می دهد: «رسانه های دیجیتال همواره در دسترس هستند و کودک می تواند به راحتی به آنها پناه ببرد. والدین اغلب از اثرات بلندمدت استفاده بیش از حد از این ابزارها اطلاع ندارند و این موضوع خطر آسیب روانی را افزایش می دهد.»
راهکارهای عملی برای والدین شاغل
دکتر موسوی در ادامه سخنانش راهکارهای عملی و کاربردی برای والدین جهت مدیریت این روند ارائه می کند و می گوید: «اختصاص چند دقیقه وقت با کیفیت به کودک، گفت و گو، بازی کوتاه یا فعالیت مشترک می‌تواند اثر مثبتی بر رشد عاطفی او داشته باشد.»
او ادامه می دهد: «محدود کردن زمان استفاده کودک از صفحه نمایش، انتخاب محتوای مناسب و ارتقای سواد رسانه ای والدین می تواند به کاهش وابستگی کودک به ابزار دیجیتال کمک کند.»
او همچنین توصیه می کند: «گاهی کافی است والدین با کودک یک کار ساده انجام دهند؛ مثلاً آشپزی با هم، خواندن کتاب یا گفتگوی کوتاه درباره روزشان. این دقایق کوتاه اما با کیفیت، جای خالی ساعتها حضور بدون همراهی را پر می کند.»
دکتر موسوی می گوید: «کودکانی که زمان طولانی در تنهایی و پشت صفحه نمایش می گذرانند، ممکن است در بزرگسالی با اضطراب، کاهش اعتماد به نفس، مشکلات خواب و اختلال توجه رو به رو شوند. این کودکان در روابط صمیمی و مدیریت احساسات هم ممکن است دچار مشکل شوند.»
این روانشناس اضافه می کند: «حضور واقعی والد، حتی کوتاه اما با کیفیت می تواند حس امنیت و تعلق کودک را تقویت کند و از وابستگی او به صفحه نمایش بکاهد.»
دکتر موسوی در بخش دیگری از سخنانش می گوید: «پدر و مادرهای شاغل و خسته چهره خانواده را تغییر داده اند، اما حتی با مشغله زیاد هنوز فرصت دارند با چند دقیقه حضور واقعی و با کیفیت، تأثیر بزرگی بر رشد کودک بگذارند. بزرگترین سرمایه کودک، احساس تعلق و امنیت در خانواده است.»
او تأکید می کند: «والدین نباید فراموش کنند که کیفیت حضور، حتی کوتاه اما واقعی از ساعتها حضور بدون توجه ارزشمندتر است. چند دقیقه توجه واقعی می تواند تفاوت بزرگی در رشد روانی و عاطفی کودک ایجاد کند و مسیر زندگی او را شکل دهد.»
سخن پایانی اینکه، کلید حفظ سلامت روانی و عاطفی کودکان در خانواده های شاغل، حضور آگاهانه و با کیفیت والدین است؛ حضوری که هیچ ابزار دیجیتال یا سرگرمی موقت نمی تواند جای آن را بگیرد.
انتهای پیام
به اینستاگرام، تلگرام، ایتا و روبیکای واژه بپیوندید.