به گزارش واژه، خیران شهر تبریز، از دیرباز زبانزد خاص و عام در کشور بوده و هستند. خیرانی که دست نیاز همشهریان خود را با مهربانی می‌فشارند و برای خود عیب می‌دانند که یک همنوع در شهرشان آنقدر نیازمند و گدا باشد که در سر چهارراه‌ها و پیاده روها به دنبال لقمه‌ای غذا بگردد.
شعار “تبریز، شهری بدون گدا” حاصل همت جمعی صدها خیری است که در طول چندین سال گذشته به داد نیازمندان رسیده و به کسب روزی‌شان کمک می‌کند. اما شاید نزدیک به دو سالی می‌شود که فقر نه تنها در این شهر بلکه در کل کشورمان بیداد می‌کند. چهره تلخ فقر که بر سر منازل خانواده‌های ما نشسته است آنقدر تیره گشته که با تلاش عده‌ای هم نمی‌توان آن را زدود.
حال مدتی است که تبریز با پدیده عجیبی از فقر رو به روست که نه تنها روی سرخ تکدی گران قبلی از جمله آن دسته‌ای که از پاکستان به این شهر آمده بودند را سفید می‌کند بلکه چهره‌ای جدید به این شهر داده است.
اکنون در تبریز، علاوه بر زنان چادر به سر و پوشیده که چهره‌شان مشخص نیست و کودکانی که در کنار آن‌ها با لباس‌های چرکین و خاکی می‌نشینند، زنانی هم هستند که با روی باز در خیابان‌ها، پیاده روهای اصلی شهر و حتی مغازه‌ها تردد کرده و با دراز کردن دستشان عباراتی چون “بچه‌ام خیلی مریض است. پول ندارم دارو بخرم” و یا “غذا نخورده‌ام پول ندارم غذا بخرم” را به کار می‌برند اما قضیه آنجایی جالب می‌شود که این متکدیان، لباس تمیز به تن داشته و یا حتی چهره‌ی شادابی هم داشته باشند و از طرفی دم از مریضی کودک و کمک ۵۰۰۰ تومنی بزنند.
این روزها مدل‌های دیگری از تکدی گری در تبریز دیده می‌شود. از متکدیانی که مردم را در هنگام گذر از خیابان‌ها و پیاده روها گیر می‌اندازند تا آن‌هایی که به درب رستوران‌ها و سایر مکان‌های شلوغ می‌روند که در نهایت مردم دلرحم تبریز مجبور به کمک حتی هزار تومنی شوند و خبر نداشته باشند که از صبح چندین نفر اسکناس چند هزاری از سر دلرحمی به آن‌ها داده است. در این میان، تشخیص متکدیان و نیازمندان واقعی از متکدیان سودجو به نوعی بسیار سخت و شاید غیرممکن می‌شود.
شاید یکی از تغییرات مهمی که به تازگی در چهره شهر هم دیده می‌شود، افزایش زنان چادر به سر (که حتی نقطه‌ای از صورتشان دیده نمی‌شود) در تبریز باشد. شیوه‌ای قدیمی در سایر شهرها که در تبریز چندان دیده نمی‌شد اما انگار در این روزها در چهره شهر اولین‌ها هم ریشه دوانده است.
افزایش ۱۷ درصدی تکدی‌گری در تبریز/جمعیت زنان متکدی افزایش یافته است
اکنون مسئولان خبر از افزایش ۱۷ درصدی تکدی گری طی شش ماهه نست سال در تبریز را می‌دهند.
حسین علامیر، دبیر دبیرخانه پیشگیری و ساماندهی متکدیان شهر که اکنون در موسسه خیریه حمایت از مستمندان تبریز واقع شده، در این خصوص با اشاره به جمع آوری و ساماندهی ۱۱۸۶ متکدی در طی شش ماه نخست سال ۱۴۰۰، می‌افزاید: از این تعداد ۵۵۰ نفر خانم و ۶۳۶ نفر آقا بودند که نشان از افزایش چشمگیر بانوان متکدی در شهر است.
وی افزایش متکدیان بانوان را زنگ خطری برای جامعه دانسته و می‌گوید: کلیه ارگان‌های ذیربط باید در این زمینه به مسئولیت خود عمل کرده و با راهکارهای قانونی و مدبرانه از گسترش آن جلوگیری کنند.
وی هم‌چنین به سودجویی برخی افراد از این طریق و شگردهای مختلف آن‌ها برای فریب مردم اشاره کرده و تاکید می‌کند: متاسفانه دستگاه‌های مختلف همکاری خوبی در این زمینه ندارند.
تکدی‌گری یک موضوع بین بخشی است
سعید برزگر، معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی فرمانداری تبریز نیز در خصوص پدیده نامطلوب اجتماعی تکدی گری می‌گوید: موضوع تکدی گری و مدیریت آن یک امر بین بخشی است که صرف اقدام یک دستگاه خاص نمی‌تواند این مشکل را حل کند و باید دستگاه‌های مختلفی به وظایف خود در این راستا عمل کنند.
انواع متکدیان در تبریز
وی در تشریح انواع متکدیان در تبریز، اظهار می‌کند: گروه اول متکدیان را اتباع خارجی تشکیل می‌دهند که طی سال‌های گذشته نیز در تبریز دیده شده‌اند اما این در حالی است که بسیاری از آن‌ها مجوز تردد و حضور در این شهر را ندارند. خوشبختانه در راستای جمع آوری و ساماندهی این افراد، با همکاری دستگاه قضایی، پلیس امنیت، نیروی انتظامی و خیریه مستمندان تبریز سریعا اقدامات لازم انجام گرفته و تاکنون اجازه ندادیم تا همانند متکدیان خارجی در سایر شهرهای کشور در تبریز نیز بروز و ظهور داشته باشند.
وی می‌افزاید: یکسری از متکدیان دیگری که در تبریز دیده می‌شوند، افراد ایرانی اما از سایر استان‌ها و مناطق هستند که به دلیل روحیه رئوف و لطیف شهروندان تبریزی به این شهر جهت تکدی گری سفر می‌کنند و از نظر ظاهری نیز مشخص است که اهل تبریز نیستند و در اسرع وقت نیز با هماهنگی بین بخشی به شهر خود مشایعت می‌شوند.
متکدیانی که عادت به گدایی دارند
برزگر ادامه می‌دهد: گروه سوم متکدیان حاضر در تبریز، افراد بومی و اهل خود این شهر بوده و تا حدودی نیز شناسایی شده هستند. خیریه مستمندان تبریز که از گذشته‌های دور در این حوزه فعالیت می‌کند، به دفعات زیادی جهت ساماندهی و کمک به پرداخت بیمه و حتی یافتن شغل سراغ این متکدیان رفته اما به دلیل این‌که برخی از آن‌ها عادت به تکدی گری داشته و می‌خواهند همچنان در این مسیر باشند و از طرفی فعالیت در این مسیر، ارقام بالایی را در جیب متکدیان می‌گذارد، در نتیجه این افراد رغبتی نشان نمی‌دهند که این درآمدهای بالا را رها کنند و تحت پوشش نهادهای حمایتی چون کمیته امداد امام (ره) و بهزیستی و یا خیریه مستمندان قرار بگیرند.
میانگین درآمد روزانه ۵۰۰ هزار تا ۱ میلیون تومانی متکدیان
وی در خصوص درآمد روزانه متکدیان، خاطرنشان می‌کند: بر اساس بررسی‌های انجام گرفته، متکدیان روزانه میانگین درآمدی بالغ بر ۵۰۰ هزار تا یک میلیون تومان را کسب می‌کنند. برای جلوگیری از این سواستفاده، باید دستگاه‌هایی چون صدا سیما با ساخت برنامه‌های روشنگرانه و شهرداری همراه با جمع آوری، فرهنگسازی نیز انجام دهند چرا که اکنون مشکل عمده ما در این حوزه، بحث فرهنگسازی است و مردم باید بدانند که یک نیازمند واقعی به دلیل حمایت نهادهایی چون کمیته امداد امام (ره)، بهزیستی و خیریه‌های مختلف هیچگاه دست به گدایی نمی‌زند.
متکدیان شهر نیازمند واقعی نیستند/ کمک به نیازمندان راه‌های خود را دارد
وی با بیان این‌که بخش اعظم موضوع تکدی گری مربوط به جمع آوری و ساماندهی بوده و بخشی دیگر مربوط به حوزه فرهنگی است، تاکید می‌کند: مردم تبریز، جمعیتی با سواد، با فرهنگ و دلرحم هستند که نباید تحت تاثیر احساسات به متکدیان کمک کنند. ما باید به افکار عمومی القا کنیم که این افراد، نیازمند پول نیستند زیرا کسی که نیازمند واقعی است، گدایی نمی‌کند و کمک کردن به افراد نیازمند نیز راه خود را دارد و آن هم از طریق سازمان‌های مردم نهاد، خیریه‌ها، کمیته امداد، بهزیستی و … انجام می‌گیرد.
وی با اشاره به دسته چهارم متکدیان، می‌گوید: کودکان کار و خیابانی، پدیده نامطلوب اجتماعی دیگری برای سطح شهر هستند که خوشبختانه با همکاری دستگاه‌های مختلف به خصوص موسسه خیریه فرزندان رحمت تبریز در حوزه کودکان خیابانی، کودکانی که برای امرار معاش وارد تیم‌های سودجویی شده و در نهایت مورد آسیب‌های جسمی و روحی قرار می‌گیرند، در وضعیت نسبتا خوبی قرار دارد.
معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی فرمانداری تبریز با اشاره به شهرت تبریز در خصوص شهر بدون گدا بودن، اظهار می‌کند: توقع از مسئولان شهری تبریز برای مدیریت و ساماندهی متکدیان در این شهر، بسیار بالا بوده و این امر با کمک و حضور بسیار فعال خیران در حال انجام است. حتی در راستای نتیجه گریی مطلوب در این خصوص، دبیرخانه ستاد مدیریت تکدی گری شهر را در خیریه مستمندان تبریز مستقر کردیم که در کنار آن جهت اقدام بهتر، این دبیرخانه نیازمند یکسری کمک‌ها و حمایت‌هایی است.
عملکرد ضعیف شهرداری در جمع آوری متکدیان
وی ضمن انتقاد از کم لطفی و کم توجهی برخی رسانه‌ها حتی رسانه ملی در خصوص فرهنگسازی در این حوزه، می‌افزاید: شهرداری نیز علی‌رغم وجود برنامه ریزی قوی بین فرمانداری، دستگاه قضایی، پلیس، سازمان‌های مردم نهاد و نهاد انقلابی کمیته امداد امام (ره) و بهزیستی جهت مدیریت تکدی گری، به وظایف خود در این خصوص به صورت مطلوب عمل نمی‌کند.
برزگر با تاکید بر این‌که باید به صورت تخصصی به موضوع تکدی گری نگاه شود، خاطرنشان می‌کند: تکدی گری جزو پدیده‌های اجتماعی رایج در سطح دنیا است که عموما توسط دستگاه‌ها، مدیریت و ساماندهی می‌شود.
سید کاظم زعفرانچیلر، نایب رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای ششم شهر نیز در خصوص انتقادات به شهرداری و شورای ششم تبریز در خصوص بحث رسیدگدی و ساماندهی متکدیان، می‌گوید: انتقادات از جهتی به جا بوده و از جهتی به جا نیستند. اگر از این بعد نگاه کنیم که شهرداری و شورا کمتر به این وظیفه خود توجه و پرداخت کرده‌اند، کاملا یک انتقاد به جا است اما از طرفی باید گفت که این مسئولیت فقط برعهده شهرداری نیست و این ارگان تنها بخشی از این موضوع است.
وی می‌افزاید: شورای ششم فعلا در مراحل اولیه اجرائیات و آسیب شناسی گذشته و سیاستگذاری برای آینده قرار دارد. در راستای بحث ساماندهی و جمع آوری متکدیان نیز تاکنون با تعدادی از مراکز و ارگان‌هایی که در این حوزه مسئولیت دارند، صحبت‌هایی انجام داده‌ایم چرا که این مسئله یک موضوع بین سازمانی است.
وی با تاکید بر این‌که وجود حتی یک متکدی در هر شهری یک عیب و ایراد است، ادامه می‌دهد: هر یک از شهرهای کشور باید به نوعی عاری از متکدیان باشد و این موضوع تنها مختص تبریز نیست با این حال برخی از مشکلات در جامعه ما باعث می‌شوند تا با گسترش پدیده اجتماعی تکدی گری مواجه شویم.
زعفرانچیلر می‌گوید: مواردی چون مهاجرت‌های ناموفق و یا بدون توجیه به شهر و سپس عدم داشتن توانایی مالی برای زندگی در شهر جدید، متکدیانی که از شهر خود طرد شده‌اند، افزایش اعتیاد، عدم وجود اشتغال‌های سالم و مشکلاتی در حوزه اقتصادی و به خصوص گسترش فقر منجر به افزایش پدیده تکدی گری در شهر می‌شوند.
افرادی که شغل دارند اما در کنار آن تکدی گری می‌کنند
وی خاطرنشان می‌کند: حتی نوعی از تکدی گری هم وجود دارد که به آن نوعی تکدی گری مخفی گفته می‌شود. در این حالت، یک فرد شغل دارد اما به دلیل عدم تمکن مالی و عدم کسب درآمد موردنیاز از طریق، در کنار آن دست نیاز به سوی افراد دیگر دراز می‌کند.
بر اساس قانون، ۱۲ دستگاه مسئول ساماندهی در بحث تکدی گری هستند/شهرداری تنها متولی نیست
روح الله رشیدی، یکی از اعضای شورای اسلامی شهر تبریز و عضو کمیسیون فرهنگی اجتماعی این شورا نیز می‌گوید: در بحث ساماندهی تکدی گری بر اساس موارد مندرج در قانون کشور و مصوبه شورای عالی اداری، تعداد ۱۲ دستگاه، متولی و دارای مسئولیت در این حوزه هستند که یکی از این دستگاه‌ها نیز شهرداری است.
وی می‌افزاید: نهادهای دیگری چون بهزیستی، کمیته امداد امام (ره)، وزارت رفاه، سازمان‌های بیمه‌ای، دستگاه قضایی، نیروی انتظامی و … همگی در راستای ساماندهی تکدی گری در سطح شهر ملزم به انجام تکلیف خود هستند و شهرداری در این خصوص تنها دستگاه متولی نیست.
شهرداری فقط وظیفه تامین گرمخانه و محل موقت اسکان برای متکدیان واقعی را دارد
وی ادامه می‌دهد: معمولا وقتی موضوعی چون تکدی گری در جامعه بیشتر ظهور و بروز اجتماعی می‌یابد، توقعات فقط از شهرداری بالا می‌رود که تکدی‌گران شهر را جمع آوری کند در حالی که وظیفه و نقش شهرداری در این زمینه تنها یک دوازدهم سایر ارگان‌ها بوده و بر اساس مصوبات و قوانین، فقط وظیفه‌ی تامین گرمخانه و احداث محل موقت اسکان برای متکدیان نیازمند واقعی را دارد تا هم این افراد آسیب مضاعفی نبینند و هم خسارتی به شهر وارد نشود.
رشیدی با اشاره به طرح موضوع تکدی گری در کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای ششم، اظهار می‌کند: حتی جلسه‌ای نیز با مسئولان شهرداری در حوزه خدمات شهری داشتیم که معمولا در جمع آوری متکدیان شهر مسئولیت دارند. این‌که می‌بینیم در این حوزه تمامی مسئولیت‌ها فقط بر گردن شهرداری بیفتد و انتظارات مردم تنها از این ارگان باشد، باعث می‌شود تا شاهد صحنه‌های خوبی در سطح شهر نباشیم.
وی با تاکید بر این‌که وقتی شهرداری را تنها ارگان مسئول در این قضیه بدانیم، بدنه خود شهرداری نیز از این قضیه متضرر می‌شود، خاطرنشان می‌کند: خواه ناخواه بخشی از تکدی گری ناشی از نابسامانی اجتماعی و اقتصادی جامعه است.
وی با تاکید بر لزوم کمک سایر ارگان‌ها در بحث جمع آوری متکدیان، می‌گوید: شورای شهر از طریق کمیسیون فرهنگی اجتماعی در این موضوع ورود کرده و در آینده جلساتی برای ایجاد هماهنگی بین بخشی خواهیم داشت. در این جلسات، شورای شهر تبریز، نهادهای مسئول در امر جمع آوری متکدیان را دعوت می‌کند تا با ایجاد یک هماهنگی، هر دستگاهی عامل وظایف خود باشد.
این عضو کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای ششم شهر تبریز در خصوص انتقاد از عملکرد شهرداری در جمع آوری متکدیان شهر، می‌افزاید: این‌که شهرداری در این راستا به وظایف خود عمل نکرده است، قابل بررسی بوده و ما نیز به عنوان کمیسیون فرهنگی و اجتماعی بایستی این موارد را بررسی کنیم اما عموما در بحث تکدی گری با یک پدیده اجتماعی رو به رو هستیم که بخش عمده‌ای از آن ناشی از تحولات اقتصادی اجتماعی جامعه است.
وی با بیان این‌که افراد فقیر شهر، به چند دسته تقسیم می‌شوند، اظهار می‌کند: این افراد نیاز به حمایت بیمه‌ای و اشتغال دارند ولی حمایت نشوند و فقر آن‌ها را در نهایت به تکدی گری سوق می‌دهد. البته در کنار این افراد نیازمند واقعی، کسانی هم هستند که به شکل حرفه‌ای در سطح شهر تکدی گری می‌کنند و این پدیده به عنوان یک شغل پردرآمد برایشان مطرح است.
وی می‌افزاید: شهرداری در قبال بخشی از متکدیان شهر که جزو آسیب دیدگان نابسمانی‌های اقتصادی و اجتماعی جامعه هستند، فقط می‌تواند مانع دیده شدن آن‌ها در سطح شهر شود، اما با ندیدن این افراد آیا مشکل فقرشان درمان می‌شود؟ و یا فقط شهرداری از تجمع و حضور بخشی دیگر از متکدیان را که در این کار حرفه‌ای هستند جلوگیری کند؟
رشیدی ادامه می‌دهد: باید بررسی کرد که آیا ۱۱ دستگاه دیگر هم در خصوص به وظیفه خود عمل می‌کنند یا نه و نباید فقط شهرداری را در این خصوص مسئول دانست.
وی با بیان این‌که بیشتر بحث تکدی گری در تبریز بر روی طیف حرفه‌ای تکدی گری است که نیازمند اقدامات امنیتی و قضایی دارد، می‌گوید: شهرداری در حوزه تامین گرمخانه وظیفه دارد و بایستی بیشتر از آنچه که تاکنون انجام داده، اقدام کند.
فقر، تبریز و غیر تبریز نمی‌شناسد
وی با اشاره به افزایش تکدی گری در تبریز، با بیان این‌که فقر، تبریز و غیر تبریز نمی‌شناسد، می‌افزاید: بر اساس آمارهای رسمی حدود ۳۰ میلیون نفر در کشور زیر خط فقر قرار دارند و بر اساس معیار دیگری نیز در تبریز نزدیک به ۹۳ هزار خانوار معادل جمعیت ۳۰۰ هزار نفری در تبریز دچار فقر قطعی هستند.
این جامعه شناس تاکید می‌کند: بخشی از این فقرا وقتی کارد به استخوانشان می‌رسد دست به گدایی و یا سایر کارها می‌زنند تا تامین معاش کنند و این امر کتمان ناپذیر است اما بخشی دیگر فارغ از این گروه هستند.
وی با بیان این‌که تکدی گری در نتیجه تحولات کلان اقتصادی اجتماعی افزایش یافته و در شرایط عادی چندان شاهد رونق تکدی گری نمی‌شویم، می‌گوید: بخشی از تکدی گری در تبریز معلول فشار اجتماعی و اقتصادی بوده و حضور این افراد در سطح شهر پیام تشکیل فقر شهری را می‌دهد.
وی با بیان این‌که شهرت تبریز برای شهر بدون گدا معلول همت اجتماعی در گذشته بود، ادامه می‌دهد: در گذشته مردم شهر تبریز عیب می‌دانستند که همشهری‌شان گرسنه بماند و دست گدایی باز کند و در نتیجه همت کرده و نگذاشتند طی سال‌های گذشته این اتفاق بیفتد.
رشیدی با تاکید بر این‌که خیریه‌ها توانایی کنترل و تعدیل فقر ساختاری و عمومی را در جامعه ندارند، می‌گوید: حتما باید سیاست‌های کلان اقتصادی در راستای بهبود وضعیت فقر در کشور بازنگری شود و با توزیع عادلانه ثروت، فاصله بین فقیر و غنی کاهش یابد.
تکدی گری جرم است
وی ادامه می‌دهد: بخشی از مردم برای زنده ماندن ابایی ندارند که وارد عرصه تکدی گری شوند اگرچه در این نابسامانی اجتماعی برخی از افرادی هم هستند که باند تشکیل داده و متاسفانه گاه با استفاده از کودکان و بانوان به سودجویی از مردم می‌پردازند که مشخصا بر اساس مواد ۷۱۲ و ۷۱۳ قانون مجازات اسلامی، تکدی گری جرم بوده و مجازات دارد و حتی به کار گیری کودکان در این زمینه حکم کودک آزاری داشته و جرم محسوب می‌شود.
وی در خصوص تبعات گسترش تکدی گری در شهر، تشریح می‌کند: یکی از مهمترین تبعات اجتماعی آن این است که فقرا و نیازمندان واقعی تحت شعاع حضور متکدیان حرفه‌ای و سودجو قرار گرفته و نمی‌توانند به معاش اولیه خود دست یابند و یا باعث سوق نیازمندان آبرومند که زمانی تحت حمایت مردم و حکومت بودند به سمت این پدیده شود.
رشیدی بیان می‌کند: هرچقدر که تعداد متکدیان در شهر افزایش یابد به تکثیر این پدیده کمک می‌کند. اگر این افراد ظهور و بروز اجتماعی پیدا کنند قطعا تکدی گری به عنوان یک حرفه به رسمیت شناخته شده و آرامش عمومی را از بین می‌برند.
متکدیانی که شان چادر را پایین می‌آورند
حکیمه غفوری، رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای ششم شهر هفته پیش در جمع دانشجویان دانشگاه تبریز به موضوع دیگری از تکدی گری در شهر اشاده کرده و گفته بود که علی‌رغم شعار تبریز شهر بدون گدا اخیرا متکدیانی در این شهر هستند که شاید مرد باشند، اما با پوشش چادر شب گدایی می‌کنند که وجهه و شان چادر را پایین می‌آورند.
بر اساس این گزارش؛ افزایش تکدی گری در تبریز آن هم در روزهایی که مردم تحت فشارهای اقتصادی و معیشتی قرار دارند زنگ خطری برای مسئولان و مردم نیک اندیش این شهر است. البته تشخیص این‌که این متکدیان نیازمندان واقعی هستند یا سودجو سخت بوده و فقط می‌توان با تحقیق و بررسی متوجه آن شد.
اما باید توجه داشت که تکدی گری آنگونه که نشان می‌دهد تنها منبع درآمد برخی افراد در پایین ترین جامعه نیست و کسانی هم هستند که از این مسیر به درآمدهای بالایی رسیده و علی رغم داشتن حتی منزل و خودروی شخصی به جهت عادت به این کار، کاسه‌ی گدایی به دست می‌گیرند.
از این رو بررسی و تحقیق و یافتن نیازمندان واقعی و کمک به اسکان و ایجاد شغل برای آن‌ها برعهده دستگاه‌های مسئولی است که باید این روزها به شکل جدی تر به این بحث ورود کنند تا در کنار تلاش خیران نیک اندیش شهر، دیگر شاهد بروز و ظهور حتی یک متکدی در شهر نباشیم.