پایگاه خبری تحلیلی واژه – قمر طالبی: در حالی که بسیاری از مردم گیاهان دارویی را جایگزینی بی‌خطر برای داروهای شیمیایی می‌دانند، کارشناسان طب سنتی هشدار می‌دهند که مصرف بی‌رویه، خودسرانه و بدون دانش علمی این گیاهان نه تنها مفید نیست، بلکه گاه منجر به آسیب‌های جبران‌ناپذیر کبدی، کلیوی و حتی مرگ می‌شود.
مسمومیت‌هایی که رو به افزایش‌اند
آمارهای رسمی وزارت بهداشت نشان می‌دهد که در پنج سال گذشته، میزان مراجعه به مراکز درمانی به دلیل مسمومیت با گیاهان دارویی رشد قابل توجهی داشته است. به‌ویژه در شهرهای بزرگ، مصرف خودسرانه داروهای گیاهی برای مشکلاتی مانند بی‌خوابی، چاقی، دیابت و حتی سرطان شایع‌تر شده است.
دکتر محمد ابراهیمی، متخصص طب سنتی در گفت‌وگو با ما از واقعیت‌های تلخی می‌گوید که پشت پرده یک باور عمومی نهفته است.
دکتر ابراهیمی درباره مصرف خودسرانه گیاهان دارویی هشدار می‌دهد و می‌گوید: «یکی از بزرگ‌ترین سوءتفاهم‌ها در میان مردم، بی‌ضرر دانستن گیاهان دارویی است. هر گیاهی که خاصیت درمانی دارد، الزاماً در هر دوز و برای هر فردی مفید نیست. گیاهان دارویی نیز مانند داروهای شیمیایی، ماده فعال دارند و می‌توانند در دوزهای نادرست یا برای شرایط نامناسب عوارض جدی ایجاد کنند.»
او با ذکر مثالی ادامه می‌دهد: «به‌طور مثال گل‌گاوزبان که بسیاری برای آرامش مصرف می‌کنند، می‌تواند در افراد با سابقه فشار خون پایین بسیار خطرناک باشد. یا مصرف مداوم سُنبل‌الطیب می‌تواند باعث خواب‌آلودگی مزمن و اختلال در تمرکز شود.»
این متخصص طب سنتی تاکید می‌کند که مصرف هر گیاه دارویی باید بر اساس مزاج فرد، وضعیت سلامت عمومی، بیماری‌های زمینه‌ای و حتی وضعیت فصلی تنظیم شود؛ مسائلی که در مشاوره‌های عمومی در عطاری‌ها کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند.
بازار بی‌در و پیکر عطاری‌ها
دکتر ابراهیمی با تأسف می‌گوید: «در حال حاضر عطاری‌ها بدون تخصص علمی، آزادانه گیاهان دارویی را تجویز می‌کنند. هیچ‌گونه نظارت جامعی وجود ندارد. حتی گیاهانی با خواص قوی مانند سنبل‌الطیب، افسنتین یا افدرا که در طب کلاسیک هم هشدارهایی درباره مصرف آن‌ها وجود دارد، به راحتی فروخته می‌شوند.»
به گفته او، بعضی عطاری‌ها فراتر رفته و ترکیباتی از چندین گیاه را می‌فروشند که با هم تداخل دارند. گاهی هم داروهایی با منشأ ناشناخته، تحت عنوان “طبیعی” به فروش می‌رسند که می‌توانند موجب مشکلات کلیوی، کبدی یا حتی قلبی شوند.
طب سنتی یا شبه‌طب؟
در سال‌های اخیر افزایش تبلیغات در شبکه‌های اجتماعی با ترویج نسخه‌های عمومی طب سنتی یا اصطلاحاً «شبه‌طب»، باعث سردرگمی مردم شده است. کانال‌های تلگرامی، پیج‌های اینستاگرامی و ویدئوهای یوتیوبی پرشده از توصیه‌هایی برای استفاده از گیاهان دارویی بدون بررسی علمی یا پزشکی.
دکتر ابراهیمی نسبت به این وضعیت هشدار می‌دهد: «طب سنتی واقعی مبتنی بر تشخیص دقیق مزاج، سبک زندگی، تغذیه و شرایط محیطی فرد است. آنچه امروز در فضای مجازی به نام طب سنتی ارائه می‌شود، در بسیاری موارد تحریف‌شده و بی‌پشتوانه علمی است. این رفتارها باعث بی‌اعتمادی عمومی نسبت به دانش واقعی طب ایرانی می‌شود.»
آسیب‌هایی که دیده نمی‌شوند
عوارض مصرف بی‌رویه گیاهان دارویی تنها محدود به مشکلات فوری مانند افت فشار یا اختلالات گوارشی نیست. برخی از این گیاهان در درازمدت باعث آسیب‌های کبدی، کلیوی یا حتی تداخل با داروهای شیمیایی می‌شوند.
این متخصص طب سنتی در این خصوص می‌گوید: «برای مثال، مصرف هم‌زمان گیاه خارمریم با داروهای ضدانعقاد خون می‌تواند اثر دارو را کاهش یا افزایش دهد. همچنین برخی گیاهان مانند شیرین‌بیان در افراد با فشارخون بالا می‌توانند بسیار خطرناک باشند.»
او تاکید می‌کند که حتی در مواردی دیده شده مصرف بی‌رویه زعفران باعث سقط جنین در زنان باردار شده است.
چه باید کرد؟
آیا باید مصرف گیاهان دارویی را محدود کرد؟ یا راه‌حل در آگاهی‌بخشی و اصلاح فرهنگ مصرف است؟
دکتر ابراهیمی پاسخ می‌دهد: «ما مخالف استفاده از گیاهان دارویی نیستیم، بلکه خواهان استفاده اصولی و علمی از آن‌ها هستیم. نیاز داریم تا طب سنتی در کنار پزشکی نوین در نظام درمانی رسمی کشور تقویت شود، نه در فضای مجازی و عطاری‌های غیرمجاز.»
او ادامه می‌دهد: «برای اصلاح این روند خطرناک باید آموزش عمومی درباره گیاهان دارویی در رسانه‌ها به‌صورت جدی تقویت شود. عطاری‌ها باید تحت نظارت وزارت بهداشت فعالیت کنند تا جلوی فروش بی‌قاعده گرفته شود. همچنین مردم باید برای درمان‌های گیاهی به متخصصان طب سنتی مراجعه کنند، نه اینکه به نسخه‌های شبکه‌های اجتماعی یا توصیه‌های شفاهی اکتفا کنند.»
این متخصص طب سنتی تصریح می‌کند: «ایران یکی از غنی‌ترین منابع گیاهان دارویی جهان را دارد. همچنین میراث ارزشمندی از طب سنتی ایرانی در اختیار ماست. اما وقتی این سرمایه فرهنگی و علمی به دست افراد غیرمتخصص بیفتد، به‌جای اینکه به سلامت مردم کمک کند، تهدیدی جدی برای جانشان می‌شود.»
او در پایان تأکید می‌کند: «من به طب سنتی ایمان دارم، اما نه آن‌طور که در بازار دیده می‌شود. داروی گیاهی هم مثل هر دارویی نیاز به تشخیص، دوز و بررسی تداخل دارد. تنها تفاوتش با داروی شیمیایی منشأ آن است؛ نه بی‌خطر بودنش. پس باید با احترام ولی با دقت به سراغش رفت.»
به پیج اینستاگرام ، کانال تلگرام و ایتا “واژه” بپیوندید.