به گزارش واژه، ۱۳ آبان از سال ۱۳۵۷ روز دانش‌آموز نامیده شده است چراکه روز حماسه آفرینی دانش آموزان انقلابی ما بود. دانش آموزان پیرو امام، در روز ۱۳ آبان ۱۳۵۷ با تعطیل کردن مدارس به سمت دانشگاه تهران حرکت کردند و در یک تجمع عظیم کنار دانشجویان و سایر مردم علیه استکبار حکومت پهلوی شعار سر دادند. نیروهای رژیم پهلوی با گاز اشک‌آور سعی در ساکت کردن جمعیت داشتند و از آنجا که موفق نشدند، به سمت جمعیت که تعداد زیادی کودک و نوجوان در میان آنها بود تیراندازی کردند. سیزده آبان ۱۳۵۷، مردم ایران ۵۶ شهید در راه امام و انقلاب دادند و صدها نفر نیز مجروح شدند.
روز دانش‌آموز چه روزی است و به چه علت نام گذاری شده است؟
در سال ۵۷، دانشجویان دانشگاه تهران در سالروز تبعید امام، مراسمی را تدارک دیدند و از فرهنگیان و دانش آموزان نیز برای شرکت در آن دعوت به عمل آوردند. قیام دانش آموزان علیه رژیم مستبد پهلوی و حامیان جهانی آن در آن روز و کشتار جمعی آنها به دست نیروهای بی رحم رژیم شاهنشاهی باعث شد تا این روز به نام روز دانش‌آموز شناخته شده و هرسال گرامی داشته شود.
پیام امام خمینی پس از واقعه ۱۳ آبان ۵۷
امام خمینی (ره)، رهبر انقلاب اسلامی ایران، در پیامی فرمودند: «… عزیزان من صبور باشید، که پیروزی نهایی نزدیک است و خدا با صابران است. من از این راه دور، چشم امید به شما دوخته‌ام و صدای آزادیخواهی و استقلال طلبی شما را به گوش جهانیان می‌رسانم.»
آهنگ روز دانش‌آموز
آهنگ یار دبستانی من با صدای جمشید جم سال‌های سال است که در مناسبت‌های مختلف مربوط به دانش‌آموز در مراسم‌ها و جشن‌های مختلف پخش می‌شود.
جمشید جم در خصوص ساخت این اثر ماندگار گفته است: «حدودا دو ماه به پیروزی انقلاب مانده بود که دوست عزیزم جناب آقای منصور تهرانی، شاعر و آهنگساز سرود ماندگار یار دبستانی نزد بنده آمد و پیشنهاد ساخت این اثر را ارائه کرد. این بود که با هماهنگی و تمرین گروهی از دوستان نوازنده، سرود یار دبستانی آذرماه ۵۷ در استودیو صبای تهران اجرا و ضبط شد. یادم می‌آید که روی انتخاب سازها و حتی ریتم و آهنگ آن مدت‌ها مشورت کردیم و در نهایت به سرودی رسیدیم که هم اینک بعد از گذشت ۴۰ سال همچنان زنده است.»
۱۳ آبان ۱۳۵۸؛ علت تسخیر لانه جاسوسی آمریکا چه بود؟
پس از پیروزی انقلاب، آمریکا اقدامات انقلابی ایران را محکوم کرد. در این میان، پذیرش شاه از سوی آمریکا، خشم ملت ایران را صد چندان کرد دولت موقت بازرگان نیز به دنبال راه‌های دیپلماتیک برای حل مشکلات ایران و آمریکا بود. امام که از دولت موقت قطع امید کرده بود، در یک سخنرانی فرمودند: «ای جوان‌هایی که در مقابل توپ و تانک رفتید، نهضت خودتان را حفظ کنید ننشینید دیگران برای شما کار کنند، اینها برای شما کاری نمی‌کنند.»
امام خمینی در پیامی دیگر در ۱۲ آبان ۵۸ در اعتراض به پذیرش شاه از سوی دولت آمریکا اعلام کرد: «دانشگاهیان، دانش آموزان و طلاب علوم دینی با قدرت تمام مبارزه خود را علیه آمریکا گسترش دهند.»
به دنبال انتشار این پیام، نمایندگان دانشجویان پیرو خط امام در دانشگاه‌های امیرکبیر، تهران، شهید بهشتی و صنعتی شریف تصمیم به تصرف سفارت آمریکا گرفتند. در اولین بیانیه این دانشجویان آمده است: «ما دانشجویان مسلمان پیرو خط امام از موضع قاطعانه امام در مقابل آمریکای جنایتکار به منظور اعتراض به دسیسه‌های امپریالیستی و صهیونیستی، سفارت جاسوسی آمریکا در تهران را به تصرف درآوردیم تا اعتراض خود را به گوش جهانیان برسانیم.»
این اقدام با هدف اعتراض نسبت به پذیرش شاه از سوی دولت آمریکا و همچنین اعتراض به دولت موقت مهندس بازرگان صورت گرفت.
تسخیر لانه جاسوسی به دست دانشجویان مسلمان پیرو خط امام نتایجی را در برداشت از جمله:
- تحقیر آمریکا که ابر قدرت زمان خود بود
- پایان دادن به توطئه‌گری و سلطه‌جویی‌های آمریکا در ایران
- به حاشیه رفتن خط سازش در ایران و استعفای دولت موقت
- تثبیت انقلاب
بیانات امام پس از تسخیر لانه جاسوسی
امام خمینی تسخیر لانه جاسوسی آمریکا را انقلاب دوم می‌دانستند. ایشان همچنین فرمودند: «امروز خیانت‌های زیرزمینی و توطئه‌های زیرزمینی… در همین‌سفارت‌خانه‌ها… دارد درست می‌شود که مهمش و عمده‌اش مال شیطان بزرگ‌است که آمریکا باشد. و نمی‌شود… آنها توطئه… بکنند، یک وقت ما بفهمیم که‌از بین رفت یک مملکتی… و شاه خزائن ما را برده است و در بانک‌ها مقادیر بسیار زیادی که ما حالا شاید بعضی از آنها را مطلع باشیم در بانک‌ها سپرده‌است‌و همه‌ی آنها مال ملت است. تا این پول‌ها را برنگرداند و اگر این شاه را برنگردانند، ما طور دیگری با آنها رفتار می‌کنیم. اینها خیال نکنند که همین‌طور نشستیم، گوش می‌کنیم که اینها هر غلطی‌می‌خواهند بکنند، نه خیر این‌طور نیست. مساله، مسأله‌ی انقلاب است. یک‌انقلاب بزرگ‌تر از انقلاب اول خواهد شد. باید سر جای خودشان بنشینند و این خائن را او برگرداند و آن بختیار خائن را هم برگردانند… آن مرکزی‌که جوان‌های ما رفتند، آن‌طور که اطلاع دادند، مرکز جاسوسی و مرکز توطئه‌بوده‌است. آمریکا توقع دارد که شاه را ببرد به آنجا مشغول توطئه کند، پایگاهی‌هم اینجا برای توطئه درست کند و جوان‌های ما بنشینند و تماشا کنند.»
نظر رهبری در مورد تسخیر لانه جاسوسی آمریکا
حضرت آیت الله خامنه ای، رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران، در سال ۱۳۹۵ در یک سخنران فرمودند: «این روز، در واقع روز جوانانِ مؤمن، انقلابی، شجاع، دلاور و مبتکر است که با اقدام خود در تسخیر لانه جاسوسی، دشمن را از هرگونه حرکت بازداشتند. تسخیر لانه جاسوسی در ۱۳ آبان سال ۱۳۵۸، در واقع واکنش طبیعی به توطئه‌ها و دشمنی‌های ابر قدرتی زیاده خواه بود که سال‌ها ایران را برای خود میدانست و منابع و ثروت ملت ایران را غارت می‌کرد، اما با پیروزی انقلاب اسلامی این کشور از دست او خارج شد. اگر ملت ایران در دوران امام در مقابل آمریکا ایستاد و اگر امروز نیز همچنان بر ضد آمریکا شعار می‌دهد و در مقابل او می‌ایستد، بر اساس یک منطق محکم و مستدل است.»
بازدید از موزه لانه جاسوسی
محل سفارت سابق آمریکا در تهران، تبدیل به موزه شده است. در این موزه اسناد، وسایل و دیگر امکانات آن زمان به نمایش گذاشته شده و از نقش آمریکا در تحولات ایران در دوره شاه پرده برداشته می‌شود. برای بازدید از این موزه می‌توان هر روز به جز روزهای تعطیل از ساعت ۸:۳۰ تا ۱۱:۳۰ و ۱۳ تا ۱۷:۳۰ به خیابان طالقانی تهران مراجعه کرد.